RISPERIDONLaatste bijwerking : 2018.7.14 |
|||||||||
Synoniem: | |||||||||
Toedieningsweg: | oraal | ||||||||
Klasse(n): | |||||||||
Preconceptie | 0-3 | 4-6 | 7-9 | Perinataal | Borstvoeding | |
---|---|---|---|---|---|---|
(ja) III | (ja) I | (ja) I | (ja) I | (ja) I | (ja) II | |
geen info | geen info | geen info |
De codes voor zwangerschap worden geïnspireerd door ervaring met meer dan 400 patiënten.
Er zijn beperkte gegevens over gebruik tijdens borstvoeding.
Zoals andere geneesmiddelen die de D2-dopaminereceptoren antagoneren, verhoogt risperidon de prolactinespiegel. Hyperprolactinemie kan het hypothalamische GnRH onderdrukken, wat resulteert in een geringere secretie van hypofysaire gonadotropines. Dat kan de voortplantingsfunctie remmen via een effect op de vorming van steroïden in de gonaden zowel bij vrouwelijke als bij mannelijke patiënten [SKP Risperidon Sandoz 01 2018]. Risperidon heeft evenwel een beperkte affiniteit voor dopamine receptoren. Daardoor is het moeilijk om de effecten op individueel vlak in te schatten [2].
In een cohorte van 49 patiënten werd geen toegenomen risico op foetale misvormingen vastgesteld. In een systematische review werden in 5,1% van de pasgeborenen misvormingen gerapporteerd (22 op 432 blootstellingen tijdens het eerste trimester). De auteurs beschouwen het risico op misvormingen als niet significant [1].
In een gevalstudie werd tardieve dyskinesie gerapporteerd bij de moeder aan het begin van de zwangerschap. De relatie met risperidon is onzeker omdat een verhoogde gevoeligheid door oestrogenen een rol kan spelen. Een andere mogelijkheid was een onttrekkingsfenomeen na stoppen van olanzapine en quetiapine [1].
Dierexperimenteel:Risperidon was niet teratogeen in dierstudies, maar er werden andere vormen van reproductietoxiciteit waargenomen. In een toxiciteitsstudie bij jonge ratten werden een verhoogde sterfte bij de jongen en een tragere lichamelijke ontwikkeling waargenomen. In een studie van 40 weken bij jonge honden verliep de seksuele rijping trager [SKP Risperidon Sandoz 01 2018].
Tweede trimester:Zie eerste trimester.
Dierexperimenteel:Geen specifieke informatie beschikbaar.
Pasgeborenen die werden blootgesteld aan antipsychotica (waaronder risperidon) tijdens het derde trimester van de zwangerschap, lopen een risico op bijwerkingen waaronder extrapiramidale en/of ontwenningssymptomen, waarvan de ernst en de duur na de bevalling kunnen variëren. Er zijn gevallen gerapporteerd van agitatie, hypertonie, hypotonie, tremor, somnolentie, respiratoire distress en voedingsproblemen [SKP Risperidon Sandoz 01 2018].
Dierexperimenteel:Geen specifieke informatie beschikbaar.
Perinataal (steeds rekening houden met de gegevens bij de actuele trimester) :Zie derde trimester.
Dierexperimenteel:Geen specifieke informatie beschikbaar.
Opvolging :Geen specifieke informatie beschikbaar.
Dierexperimenteel:Geen specifieke informatie beschikbaar.
L2
Het is bewezen dat risperidon en 9-hydroxyrisperidon bij de mens in kleine hoeveelheden in de moedermelk worden uitgescheiden [SKP Risperidon Sandoz 01 2018]. Korte termijn-effecten werden niet gezien, maar lange termijn-effecten kunnen niet worden uitgesloten [Briggs, Hale]. Risperidon verhoogt de prolactine-spiegels met risico op hyperprolactinemie [Hale].
Dierexperimenteel:Uit gegevens bij dieren blijkt dat risperidon en 9-hydroxyrisperidon in de moedermelk worden uitgescheiden [SKP Risperidon Sandoz 01 2018].
Preconceptie | Zwangerschap | Borstvoeding | ||||
---|---|---|---|---|---|---|
(ja) III | (ja) III | |||||
geen info | geen info | ← Condoom gebruiken / Onthouding |
Geen specifieke gegevens beschikbaar
Geen specifieke informatie beschikbaar.
Dierexperimenteel:Geen specifieke informatie beschikbaar.
Geen specifieke informatie beschikbaar over de overgang via het sperma.
Dierexperimenteel:Geen specifieke informatie beschikbaar.
KLASSE-TEKST Antipsychotica
Preconceptie
Het is mogelijk dat vrouwen met schizofrenie en affectieve stoornissen meer kans lopen op complicaties tijdens zwangerschap, waaronder verminderde vruchtbaarheid. Ook typische antipsychotica zouden de fertiliteit verlagen. Dat zou niet het geval zijn met atypische antipsychotica. Het effect wordt onder ander in verband gebracht met beïnvloeding van prolactineproductie [1].
Behandeling
Hierbij enkele principes gebaseerd op de NICE richtlijnen (2014) [3] :
* Antipsychotische medicatie gestart vóór de zwangerschap moet verdergezet worden tijdens de zwangerschap indien er een risico bestaat op herval zonder medicatie.
* Het meten van prolactine is nuttig bij medicatie die prolactine kan verhogen (typische antipsychotica). Bij voorkeur worden atypische antipsychotica gebruikt.
* Indien mogelijk kan psychotherapie in overweging genomen worden in plaats van medicatie of als ondersteunende maatregel bij medicatie.
* Medicatie is nodig bij het ontwikkelen van manie/psychose.
* Antipsychotica zijn aangewezen bij bipolaire stoornissen wanneer tijdens zwangerschap Lithium wordt gestopt of wanneer borstvoeding wordt gepland.
* Borstvoeding: observatie van de zuigeling is nodig om ongewenste effecten te detecteren en de therapie desgewenst aan te passen.
Diabetes
Er bestaat een verhoogde kans op zwangerschapsdiabetes bij het voortzetten van antipsychotica tijdens zwangerschap. Er zijn vergelijkende gegevens qua incidentie voor atypische antipsychotica, tussen zwangeren bij wie de therapie werd verdergezet en deze waarbij de therapie werd gestopt [2] :
-Aripiprazol: 4,8% (verderzetten) versus 4,5% (stoppen). OR=0,82 (95% BI 0,50-1,33)
-Quetiapine: 7,1% (verderzetten) versus 4,1% (stoppen). OR=1,28 (95% BI 1,01-1,62)
-Risperidon: 6,4% (verderzetten) versus 4,1% (stoppen). OR=1,09 (95% BI 0,70-1,70)
-Olanzapine: 12,0% (verderzetten) versus 4,7% (stoppen). OR=1,61 (95% BI 1,13-2,29). Bij olanzapine treedt een dosis-effect relatie op.
Bronnen
[1] Mc Cauley-Elsom et al. Antipsychotics in pregnancy. Journal of Psychiatric and Mental Health Nursing, 2010, 17, 97–104.
[2] Park Y. et al. Continuation of Atypical Antipsychotic Medication During Early Pregnancy and the Risk of Gestational Diabetes. AmJ Psychiatry 2018; 175:564–574.
[3] Poo SXW, Agius M. Atypical antipsychotics for schizophrenia and/or bipolar disorder in pregnancy: current recommendations and updates in the nice guidelines. Psychiatria Danubina, 2015; Vol. 27, Suppl. 1, pp 255-260
Geen specifieke informatie beschikbaar.